THẦY PHẢI RA THẦY, TRÒ PHẢI RA TRÒ

Ngày xưa tôi đã nghe câu nói

THÀY PHẢI RA THÀY TRÒ PHẢI RA TRÒ

 

Có một dạo, khoảng mùa mưa năm 1974 ở Trung đoàn 64 của tôi có một lớp “ tập huấn “ thật đặc biệt . Gọi là lớp tập huấn chứ thực ra đó là lớp học ngắn ngày chừng 2 tháng cho những chiến sĩ không biết chữ của các đơn vị. Lớp này do ban Tuyên huấn E quản lí và thực hiện . Cũng thời gian ấy tôi được điều lên chép sử cho Tuyên huấn một tháng. Tôi được ở cùng với các anh phụ trách lớp . Đó là những giáo viên Cấp 3 nhập ngũ tháng 9/72 . Anh Lê Hoả dậy toán nguyên là hiệu phó C3 Hạ hoà . Anh Phạm Hoài Thuỷ dậy văn nguyên là giáo viên C3 Trần Phú Vĩnh yên. Anh Nguyễn Đức Vận dậy địa lí của Cao đẳng SP Phú thọ. HỌ gọi các anh ấy là “ mấy anh văn hóa “. Tôi hay xuống chỗ lớp học chơi với các anh và vì đại đội tôi có 2 người là học viên tham gia lớp ấy. Nghĩ cũng tài thật, đánh nhau thí cố mà các chỉ huy vẫn nghĩ ra cái việc dậy chữ cho bộ đội ta trong rừng. Về sau mình cứ hay lẩn thẩn nghĩ, sao mà các ông ấy có tầm nhìn xa đến vậy.

Kể về hai người đơn vị tôi được đi tập huấn hồi ấy.

Một là anh Vũ Xuân Canh người Quốc Oai. Anh ấy nhập ngũ 3/67 , đang là Bê phó . Ở C7 của tôi, hàng ngũ cán bộ B thì Canh là loại cứng

Thứ nhất, anh rất dũng cảm và rất khỏe . 

Thứ nhì anh ấy thương yêu lính và luôn nhận phần khó về mình và cái mà tôi nể anh ấy nhất là anh ấy luôn khiêm tốn trước lính. Đánh trận thì khỏi nói. Trong tác chiến anh ấy thông minh , xông xáo nhưng không liều lĩnh. Mãi ở cáí chân Bê phó vì anh ấy không biết chữ (?).

Mẹ kiếp chỉ có quân đội ta ngày ấy mới thế. 

Người thứ hai cùng trang lứa tôi tên là Lượng. Nó người Vĩnh Bảo. Tên là Lượng mà nó lại không hiểu trọng lượng là gì. Những lúc rảnh rỗi tán phét chúng nó bảo: sao không đi học ? Nó buồn . Nhà tao nghèo quá, bố mẹ tao cũng muốn cho tao đi học lắm chứ nhưng đông con lo ăn chả đủ ... chắc chỉ thèm muốn cho tao đi học nên đặt tên tao là Học. Bọn cùng xóm đi học về qua ngõ nhà tao réo lên thằng Học mà không đi học. Tao khóc bắt bố tao đổi tên.BỐ tao đổi ra thằng Lượng. Mẹ kiếp khổ thật. Có thằng hỏi không biết chữ thế mà mày lại đi bộ đội? Thì tao cũng nói tao không biết chữ đấy chứ mà Huyện vẫn cho đi. Đi thì đi, chúng mày đi được tao cũng đi được chứ sao. Ở Đại đội chả mấy ai nhớ cái chuyện thằng nào nhiều chữ thằng nào ít chữ làm gì. Bằng nhau tuốt, chiến trường nó công bằng cho mọi người khi cầm súng cả thôi. Thằng Lượng bảo nhiều hay ít chữ cứ vào trận khắc biết ...

Một lần các anh Văn Hoá phụ trách lớp bảo tôi : hôm nay Anh Vận sốt rét nhờ Luân dậy hộ mấy buổi đi. Trong lúc tôi rỗi việc và lại cũng khoai khoái lớp học này tôi đồng ý liền. Tôi vào lớp. Cái lớp học dưới một hội trường nửa chìm của C26 ( C ăn dưỡng cho lính ốm yếu đi viện về - ở gần làng Ngo lê ) rộng đến 40 mét vuông. Hai chục học viên đứng lên chào như một lớp học ngoài bắc. Lần đầu tiên tôi thấy xúc động đến vậy. Anh Canh, rồi thằng Lượng há hốc mồm nhìn thằng lính cùng đại đội đang làm thầy ...là tôi. Tôi dậy cả toán lớp ba cả văn cả chính tả. Không biết các anh ấy soạn chương trình kiểu gì mà mới gần hai tháng ai cũng viết chữ rất tốt, làm toán rất cừ. Và đặc biệt ai cũng thích học văn học. Mùa mưa, rừng Tây Nguyên cứ rỉ rả . Thỉnh thoảng pháo u ú. Tôi đọc bài thơ Bầm ơi rồi giải thích những là tình thương yêu của con trai nào là tình yêu cha mẹ biến thành tình yêu tổ quốc đồng loại. Những khuôn mặt khắc khổ dạn dầy khói súng ngồi im thin thít mặc cho thỉnh thoảng đại bác địch lại vú qua đầu. Vèo cái đã hết chiều. Tối ấy tôi ăn cơm với các anh giáo viên và ngủ ở lớp C26. Thấy anh Canh ngó vào nhà giáo viên: 

- Thưa thầy cho em gặp anh ..à thầy Luân.

Tôi chui ra, anh kéo tôi : thầy ra đây tôi bảo. Tôi ngượng quá, anh ấy cứ lôi sềnh sêch tôi về nhà hầm của anh. Hoá ra chiều ấy các anh kiếm được cái hoa chuối, dành dụm từ đời nảo nào hộp thịt lấy đuợc của địch, nấu nồi canh thơm phức. Anh bảo về đây ăn cùng với Tiểu đoàn 8 mình. Anh gọi tôi là thầy, thằng Lượng lúc thì mày tao lúc thì thầy bà. Tôi bảo anh, đừng gọi thế nghe kinh bỏ mẹ. Anh Canh cười, thầy phải ra thầy trò phải ra trò chứ. Chú dậy chữ anh thì rõ ràng chú là thầy rồi. Tôi sững người nhìn anh. Nhớ mãi, nhớ mãi cái câu anh nói trong rừng Tây nguyên mùa mưa cái năm còn chiến tranh ấy. Mãi sau này thấy thiên hạ hay nhắc câu.Thầy ra thầy trò ra trò. Lại nhớ tới lời anh trung đội phó Canh. ÔI anh Canh ơi, ôí Lượng ôi. Câu nói của người bạn ít chữ năm xưa cứ như nói riêng cho chúng tôi vậy, nói cho những nguời còn sống đến bây giờ .

Lớp học kết thúc. Học sinh tuốt tuột được lên lớp bằng cái chứng chỉ : “ Về đơn vị chiến đấu “. Khi đi học về anh Canh được đề bạt B trưởng. Hai tháng sau, tháng 12/1974 đánh giải toả gần làng De Chí ( bây giờ thuộc huyện Đức Cơ ) anh Canh hi sinh. Mũi của anh đang đột phá thì một chiến sĩ vướng một quả US. Anh Canh nhào tới chụp quả lựu đạn ném đi nhưng chưa kịp. Một mình anh hứng chọn quả lựu đạn tái ác. Chiều ấy đưa xác anh về cả lồng ngực bay mất, thằng Lượng khóc hu hu chúng tôi ai cũng nghẹn tắc cổ họng nhìn thi thể đồng đội chỗ còn chỗ mất.

Cũng không lâu sau đấy thằng Lượng hi sinh hôm đánh Tuy Hoà 31/3/75. Lúc hi sinh rồi ba lô vẫn còn lá thư nó viết nắn nót cho bố mẹ trên đường 7 mà chưa kịp gửi. Mộ của Lượng bây giờ ở nghĩa trang Phú Lâm, cái nghĩa trang ấy sao mà nhiều hoa cỏ may đến thế!

Bốn chục năm sau. Cái lớp học rất đặc biệt ở phía nam đường 19 Gia Lai ấy có còn ai nhớ lại? còn những ai đang sống ở đâu đó? Trong lớp học ấy có bao nhiêu người đã hi sinh? chẳng ai dụng công tìm kiếm thống kê làm chi. Sự học ở lính không chỉ ở nguyên cái chữ , ở câu thơ , bài tập đọc hay sự hoạt ngôn hoặc con tính nhẩm. Sự học của người chiến sĩ ở đạo làm người đức hi sinh lòng dũng cảm và chí khí chiến đấu. Như tôi đây, được học nhiều hơn anh Canh mà câu nói của anh năm ấy tôi đâu có nghĩ được và đâu có làm được như anh ấy. Nghe anh nói mà mình cứ tưởng mình mới là học trò của anh.

Tôi cũng chỉ là kẻ ăn may và vay nợ các anh, vay nợ những người đã hi sinh đó thôi .

HN 2012