( Cho ngày 8 tháng 3 )
Anh và chị học cùng nhau hết cấp 2 thì anh nhập ngũ. Ngày ấy chả cứ quê tôi mà bất kì làng xóm nào trên miền bắc thanh niên học tới lớp 7 mười sáu mười bẩy tuổi là xung phong nhập ngũ vào nam đánh Mĩ. Họ chia tay nhau ở bụi tre ngay đầu bến đò. Tôi nghe kể, lần đầu tiên người quê tôi nhìn thấy trai gái hôn nhau chính là anh chị .
Cái bụi tre bến đò ấy vào năm 1968 vỡ đê có đến tám người làng chết đuối. Nước sông Hồng quét sốc vào tận làng trong. Nửa tháng sau nước rút, cả cánh đồng làng tôi toàn một thứ cát càng khô phênh phếch. Chị ấy đứng ở chỗ vỡ đê khóc một mình. Chị khóc cho ngày chia li mối tình anh chị và lại cũng khóc những oan hồn của thiên tai. Chị tiếc lắm cái bụi tre nơi hai anh chị ôm nhau trước ngày anh đi bộ đội.
Nhưng lúc ấy họ chưa biết chị là gái góa. Anh nhập ngũ năm 1965 thì kì nghỉ phép đầu năm 66 anh về cưới chị . Cưới xong mươi ngày là đi. Anh nói anh lái xe vào Trường Sơn. Hồi ấy làng tôi chỉ có anh là người biết bẻ máy ô tô . Anh kể chuyện, lũ trẻ con chúng tôi sướng nhất là tiếng bim bim và dáng nghiêng người cua xe vòng quanh đồi. Nhìn anh kể chuyện chị nuốt nước bọt và mắt chị long lanh. Chị làm vợ có mươi ngày rồi là thành gái góa.
Anh vào Trường Sơn một hai năm thì thành Anh hùng. Chị bảo chị không biết cái ông Anh Hùng già hay trẻ. Đảng ủy quán triệt mãi chị mới hiểu. À thì ra Anh Hùng cũng giống như Chiến sĩ Diệt Dốt hồi năm 1959 mà bố chị được tặng cái giấy chứng nhận treo trên vách liếp mốc meo đến tận giờ. Oai lắm đấy. Hàng ngàn người mới có một người Anh Hùng. Chị sướng như được mùa. Nhưng khốn thay khi chị nhận giấy báo tử thì mới biêt chồng mình là anh hùng. Chị đeo tang trắng và súng k44 ra đồng sản xuất cùng thanh niên làng hết hai năm thì bỏ khăn. Sau lúc héo hon chị dần trở lại mỡ màng. Mới 24 tuổi đã làm gái góa. Vợ góa liệt sĩ người ta nể bao nhiêu thì lại sét nét bấy nhiêu. Khổ lắm. cái gương con cũng chỉ dám soi ở trong buồng. Má mà ửng đỏ ở chỗ đông người thì thật là khốn nạn. Lại có tiếng phỉ pheo, đấy chồng chết chửa đoạn tang đã nứng. Chị khóc nghẹn họng, chị cắn răng hàng đêm.
Truy điệu chồng chị to lắm. Có cả Huyện ủy về. Cả làng đau xót. Cả làng mừng. Từ bao lâu đến giờ làng tôi mới có sự kiện một người là Anh Hùng LLVT. Ông Bí thư Đảng ủy phát biểu cảm động như chính nhà ông ấy có người Anh Hùng. Chị chả nhớ được gì suốt ngày vật vã bên cái mộ giả úp cái thuyền thúng phủ lá cờ đỏ lên mà gọi anh. Gọị mãi cho đến lúc đêm thì ngủ thiếp đi.
Anh về.
Anh đến bên chị. Be bét những đất và máu. Một bàn tay ôm lấy bụng, một bàn tay vuốt má chị. Chị bảo, sao anh không ôm em bằng hai tay. Anh bảo, anh phải bịt tay vào chỗ thủng ở bụng kẻo ruột nó xổ ra. Mảnh bom thằng Mĩ văng trúng bụng anh em ạ. Mẹ cha nó, nó đánh bom suốt ngày đêm, đại đội anh đã mùa chiến dịch vận chuyển Thương nhớ Bác Hồ. Em biết không suốt từ Lùm Bùm đến Phu La Nhíc bọn anh không một ngày ngơi nghỉ….
Chị níu lấy tay anh. Anh lại vuốt má chị. Anh cười, cái bụi tre chúng mình ngay đầu bến đò sang làng Lâm ấy bây giờ vẫn đẹp như xưa hả em. Những đêm TRường Sơn xoay cung tăng chuyến anh chỉ hình dung ra cái bụi tre chúng mình hôn nhau là quên được bom và đạn hai mươi li của kẻ thù.
Thằng Mĩ thua chúng mình là cái chắc em ạ. Ở Trường sơn anh gặp nhiều cô cũng tuổi em mà dũng cảm lắm nhé. Bom vùi bom cháy cả rừng mà các cô ấy vẫn cười vẫn sống trên mỗi cung đường anh qua.
Anh nhăn nhó. Ruột anh lại lòi ra rồi em. Giúp anh ấn nó vào đi.
Anh lại cười khe khẽ, tay kia lại đặt lên vai chị. Lần này thì anh khóc. Anh bảo , em ơi trời chưa thương cho mình một đứa con , em còn trẻ em hãy đi lấy chồng và cố đẻ một đứa con. Nếu có con gái hay trai cũng cứ lấy tên làng mình mà đặt tên con. Để anh dễ nhận ra con em cũng là con mình. Tên làng mình em nhé. Làng Đan.
Chị bừng tỉnh. Xung quanh chị đông người quá. Ai cũng đang khóc. Có cả ông Bí thư đeo xà cột thở phào. Chị nghe thấy tiếng ông nói rõ to. May quá, thế là đồng chí ấy tỉnh rồi . May rồi. Không có gì phải quán triệt nữa.
Ông ấy đi ra khỏi đám đông. Chị lại nhắm mắt, bên tai chị ồn ã có cả tiếng khóc của mẹ đẻ của chị và tiếng trống hộ đê. Năm ấy cũng mưa nhiều lắm.
***
Một năm sau khi chồng chị trở thành anh hùng thì chị được bầu là Bí thư Xã đoàn. Chị lao vào công việc để quên nỗi buồn nhớ anh, nhớ 10 ngày làm vợ. Đêm , chị quằn quại trên cái giường chỉ một thứ mùi đàn bà ngai ngái xanh xao. Đầu giường chị là những lá thư của anh trên Trường Sơn gửi về và những Công văn Nghị quyết triển khai công việc của đoàn thanh niên xã nhà. Những lá thư liệt sĩ lẫn lộn trong bộn bề cuộc sống làng quê những ngày cuối của cuộc kháng chiến như thể nó đan chéo vào nhau mà lại đồng điệu đến giản đơn.
Cũng ở trên cái giường ngài quạt gỗ xoan tươi mà anh chị ở với nhau mười đêm ấy bao nhiêu ý tưởng phong trào đoàn xã ra đời. Nhưng phong trào đoàn càng đi lên bao nhiêu thì chị lại càng mình thấy mình tội lỗi bấy nhiêu, bởi má chị càng ngày càng đỏ, ngực chị càng ngày càng căng. Có những lúc đang cười nói rộn ràng chợt nhớ mình là vợ anh hùng mà ngưng bặt không dám đùa vui với bạn bè nữa. Cũng có lúc đi đào mương thủy lợi ngồi ăn mía bên bờ mương chợt vùi khúc mía xuống cát chụp cái nón lên đầu. Anh ơi, em giữ là giữ cho anh. Giữ cái anh hùng của anh. Cái vườn nhà mình lâu nay không trâu bò nhà ai dám lại vãng đến mà phá phách nữa. Cỏ vườn um tùm, lối vào nhà mình cũng xanh rì những rêu trơn. Em bỗng thấy hình như họ chỉ nhìn em từ sau bờ rào đầy những dây tơ hồng phủ kín cúc tần.
Giời ôi, ra là chị cũng lại phải làm anh hùng thay cho chồng. Không những thế chị còn làm anh hùng cho cả nhà chồng cho nhà mình và cho chị. Sao đời chị nặng nề đến thế. Có lúc chị nghĩ dại, giá mà anh không phải là anh hùng có đỡ cho chị không....
Một năm hai năm rồi ba bốn năm năm. Ngôi nhà vợ người anh hùng xanh mướt mát những là rau ngót và lá mơ tam thể. Những đứa bạn chị đi lấy chồng hết cả. Lâu rồi chả thấy đứa nào sang mà hái rau mà vặt lá mơ về thịt chó. Vườn nhà chị sau mỗi trận mưa dẫm xèo bọt mùi tanh tanh. Chị đã hai khóa bí thư xã đoàn. Chị xin nghỉ mà chưa được , chưa có ai thay chị. Có mấy cô phó bí thư nay đi lấy chồng cả. Các đồng chí thấy chị son rỗi đoan trang nên động viên chị làm tiếp. Chị vạch ngực soi gương thấy đầu vú đã thâm thâm. Chị quay trước quay sau đấm đấm vào mông vuốt vuốt lên ngực rồi khóc. Ngôi nhà chị bí thư xã đoàn mùi ngai ngái giống như cái mùi tanh ngái từ vườn đưa vào.
****
Cũng lại một ngày mưa anh ấy đến. Anh tên Long. Chị biết anh vì anh cùng đi bộ đội với chồng chị. Nhưng anh ấy có học hơn nên được đi binh chủng thông tin còn chồng chị đi lái xe. Anh châm nhang thắp lên bát hương bố mẹ chồng chị trước rồi thắp nhang vào bát hương chồng chị.
Anh khấn : Thiện ơi, tớ về thắp nhang cho cậu đây, tớ cũng ra quân rồi, sống khôn chết thiêng thì phù hộ cho vợ cậu. Cô ấy cũng khổ lắm Thiện ạ.
Lần đầu tiên chị thấy có luồng điện chạy rùng mình từ đầu xuống chân. Chị thấy que hương rung bằn bặt. Lần đầu tiên chị thấy như có người ôm chặt lấy chị, ghì ngực chị, nén cặp vú như hai cái vét si bóng khiến chị tức thở. Anh ấy thẫn thờ nắm tay chị rất nhanh rồi ra về cũng nhanh. Ngoài ngõ có người hàng xóm đứng hái búp cúc tần về đắp chân cho trâu bị cước chân nhòm vào.
Chị không rõ mình ít cười từ bao giờ, cũng không rõ mình nói không to như trước từ bao giờ. Lâu nay chị đã quen hễ mở mồm nói điều gì là nhớ ngay chồng mình là Anh hùng. Đến nỗi đi chợ mua sắm cái gì là hôm sau cả làng biết vợ người Anh hùng ăn món gì. Nhưng chị nhớ rất rõ mỗi kì giỗ bố mẹ chồng các đồng chí lãnh đạo xã nói gì với chị. Chị cảm động đến cứng người khi các đồng chí khen chị đoan trang xứng đáng người đảng viên vợ một người anh hùng. Bao giờ cũng thế đêm ấy là chị ôm cái gối thêu con chim bay con chim đậu cũ mèm mà khóc.
Chả hiểu sao , bao lâu nay có thế đâu ấy vậy mà kể từ buổi sáng anh Long đến thắp hương cho chồng chị chị thấy mình khác quá. Đêm ấy, chị thấy người nửa nóng nửa lạnh. Chị nằm sấp xuống chiếu cọ cựa cái bụng . Chị ôm chặt cái gối, chị bổ ra sân rồi lại bổ vào giường.. Có con thạch sùng tặc lưỡi . Sao người đời lại hay nói cái câu "thôi thì tặc lưỡi". Chị ôm ghì cái gối có con chim bay chim đậu mà thở hổn hển , hưng hức khóc . Khóc cho đến sáng. Lúc gà gáy chị dậy thắp nhang cho bố mẹ chồng cho chồng chị nhớ đến anh Long lúc chiều. Người chị lại thấy có luồng điện nhoi nhói chạy qua.
Năm sau anh Long hỏi cưới chị. Anh Long lên xã trình bày với Đảng ủy Ủy Ban, rồi xin phép họ hàng bên chồng cũ của chị. Đám cưới diễn ra thật đơn xơ, cũng trà thuốc và mươi mâm cơm hai họ. Nhưng ở làng thấy gường gượng. Các cơ quan đoàn thể như vừa mất đi cái gì mơ hồ nhưng cũng thở phào cởi bỏ một cái gì mơ hồ không kém.
Ngay sau đám cưới anh chị về ở với nhau trên ngôi nhà của chị vì đất này là của mẹ đẻ chị cho chị khi xưa chị đi lấy chồng. Cũng năm ấy chị thôi công tác . Vợ chồng chị lại làm ruộng và hưởng trợ cấp thượng úy của anh Long. Bao nhiêu nỗi lòng của chị trong căn nhà ngai ngái mùi đàn bà ngày mưa nay biến mất. Chị hạnh phúc ngay trong căn nhà bất hạnh của mình khi tuổi cỡ ngoài ba mươi. Chiến tranh vừa mới qua được vài năm, những hân hoan đợi chờ vỡ òa, tiếng cười tiếng nhạc lẫn trong kèn trống của hết đám báo tử này đến báo tử khác. Chị thấy mình vừa đau đớn mà cũng vừa hạnh phúc, hạnh phúc hơn khối người.
Năm ấy, lần đầu tiên chị được chồng tặng hoa vào ngày 8/3. Chị òa khóc. Thế là cũng có lúc chị được hạnh phúc như người đời. Suốt những năm chị làm Xã đoàn làm Chấp hành Phụ nữ chỉ lo tổ chức tặng hoa ngày lễ ngày mít tinh 2/9 , mồng 8/ 3 . 20/11, 30/4 ...cho người khác. Cứ như thể việc ấy đương nhiên họ được hưởng và chị đương nhiên phải đi tặng họ. Cũng hôm ấy chị ôm lấy chồng mà khóc mà nói rằng.:
- ...anh ơi , mồng 8 tháng 3 sao em không thấy họ mang hoa vào nghĩa trang tặng những nấm mồ mang tên con gái hả anh?
Anh Long đớ người ra. Anh nhìn chị, ngượng ngùng trước một người đàn bà là vợ mình. Tự dưng anh Long nhớ anh là đảng viên và thấy mình như là người có lỗi với những người phụ nữ đã hiến tuổi xanh của mình ở ngoài mặt trận.
Một năm hai năm rồi ba bốn năm năm. Chị mơ hồ nhận ra nỗi buồn của chồng mình. Những nỗi niềm khe khắt dòm ngó của người đời ở một vùng nông thôn đối với chị khi trước thế nào thì nay lại chuyển sang chồng chị. Họ để ý xem anh ăn ở với vợ một người anh hùng ra sao. Họ cứ nghĩ rằng anh luôn núp dưới cái bóng tiếng tăm của vợ. Rằng cái thượng úy của anh chả là gì với danh xưng một liệt sĩ anh hùng. Quá lắm thì anh thượng úy về một cục vì sức khỏe yếu mà thôi.
Gần bốn mươi mà chị vẫn không thấy có chửa. Chị cởi áo nhìn ngực mình thấy vú xẹp dần mà thâm bẳn. Nước mắt chứa chan. Anh đứng sau cũng dàn dụa nước mắt. Anh cho chị biết anh đi khám và biết mình vô sinh vì chất độc da cam từ chiến trường Tây Nguyên mang về. Đêm ấy anh bảo chị, em còn khả năng có thai thì nên đi lấy chồng hoặc thích ai thì cứ ăn nằm với người ta kiếm đứa con.
Chị khóc nức nở. Chả gì em cũng đã là vợ một sĩ quan, vợ một anh hùng em sao có thể làm như thế. Em có trách nhiệm với anh cũng như trách nhiệm vợ một người anh hùng chứ anh ơi. Cả hai người cùng khóc. Hồi lâu anh bảo, Em khổ quá em ạ. Khổ với anh đã đành em khổ vì cái anh hùng của chồng em nữa, nỗi khổ ấy đeo nhũng nhẵng nhẹ nhàng mà quán nặng một đời em. Anh thương em lắm.
Sau lần ấy chị chủ động cùng anh đến từng nhà các cựu chiến binh trong làng tổ chức hội đồng ngũ, hội chăn trâu, hội cùng đơn vị và lấy nhà mình làm trụ sở sinh hoạt. Anh và chị lại đi tới nhiều xã trong huyện thăm hỏi các bạn bè cuả chồng cũ chồng mới. Vợ người anh hùng lại sống lại như một hồi chị làm bí thư xã đoàn.
***
Đoạn kết
Năm nay nước lại ngập lút đồng. Từ xóm làng chân đồi nhìn ra, nước e e như nồi canh cua lẫn rau rút lều phều. Nước sông Hồng lạnh như kem. Chị lội lõm bõm ra bãi soi. Nghĩa trang nổi cao hơn mặt nước chỉ cỡ một con dao phay thái chuối. Ngôi mộ Anh Hùng chồng chị đỏ chói lói vì vừa qua ngày 27/7 xã nhà cho sơn quét tinh tươm. Tấm ảnh anh đội mũ mềm có ngôi sao cũng mới làm khảm vào đá dưới Hà nội mang về. Người làm tấm bia có ảnh này chính là anh Long chồng chị bây giờ. Anh có tấm ảnh cất kĩ từ hai người hồi huấn luyện cùng nhau. Ngày mang tấm bia gắn ảnh của anh về chỉ mình chị là không biết . Chồng chị xách túi xi măng ra nghĩa trang lúi húi một buổi chiều. Tối ấy anh uống rượu một mình ngoài hè. Trăng lên, anh bảo chị tắt đèn đi để anh ngồi hóng gió một mình. Chị ngồi sau cửa nhìn ra, thấy anh như nhập nhoè in vào vườn chuối lặng phắc như cái chòi bù nhìn canh ngô ngoài bãi soi. Chị thương anh bao nhiêu chị thương mình bấy nhiêu.
Chị đứng trước ngôi mộ giả của người chồng Anh Hùng bao lâu không nhớ nữa. Nước sông vẫn lên, mưa tạnh rồi mà lũ mạn ngược u ú kéo về , lại nghe nói cái bọn láng giềng nó xả lũ ngọn nguồn. Binh tình này quê mình khéo lại chìm mất bãi soi anh ơi. Anh lại chìm trong nước dơ dáy đến bao giờ hở anh. Có con thẫm giun lội rón rén cắm mỏ tìm mồi ngay lùm chuối cửa nghĩa trang thấy chị nó bay đánh vù, kêu kéc một tiếng.
Cũng lúc ấy chị nghe trong xóm có tiếng đứa cháu gọi, cô ơi cô về ngay đi, chú Long khó thở quá. Về đưa chú đi viện cô ơi.
Chị bừng tỉnh. Chị lạnh buốt thái dương. Hình ảnh người chồng Anh Hùng LLVT đội mũ mềm sáng lên. Chị nghe như có tiếng anh trong tiếng ì õm của nước ngập xô dạt trên đồng lúa.
.. " ..Em về đưa anh ấy đi viện đi em, anh ấy cũng khổ lắm, khổ còn hơn anh ..."
NTL 3/3/2019
