Bãi giữa

Đêm . Sóng rất khẽ , sông thở hí hóp, thuyền thúng trườn trên ngực sông, người trên con thuyền nhỏ cũng hí hóp thở khe khẽ .

Bãi giữa mờ mờ rồi đen quạch lại. Bụng thuyền sàn sạt vào cát. Có tiếng phạch, con ca ca vội vù vào bụi lau trong bãi. Thuyền dừng đánh huỵch , không gian như rơi tõm vào hố đen. Dải bãi rộng chừng trăm rưởi mét dài nửa cây số, đầy những lau và mía de có một bụi tre chừng mươi tuổi chòm nhõm cuối bãi, hệt như cái bụng đàn bà. Làng Đông ra bãi nước sâu phải đi thuyền, còn làng Lâm chỉ lội hai ba trăm mét nước quá gối. Ấy thế bãi này làng Đông vẫn chiếm cứ bao năm nay bởi bên lở là bên đông. 

Vào lúc ấy, có tiếng lội ọc ọc từ phía làng Lâm. Mặt sông như màu chì về đêm hẹp cũng trở nên mênh mang bí hiểm. Người lội kéo quần quá bụng và từng bước cẩn trọng. Phía bãi giữa nổi u đen sẫm. Đêm nhìn từ làng Lâm thấy bãi rõ hơn vì nhìn thấy đèn pha tàu hỏa và cái ga tàu có hai đầu ghi có chùm đèn tín hiệu. Người đời thừa biết đứng từ chỗ tối nhìn vào chỗ sáng bao giờ chả dễ hơn. Cái lí của kẻ trộm là thế. 

Ngãi không phải là kẻ trộm. Ngãi là chấp hành chi đoàn làng Lâm. Làng Ngãi nổi tiếng là học hành phổ cập. Nam nữ đều cố học hết lớp 7 rồi mới chịu đi ngang. Nhà mấy anh chị em thì đi bộ đội trong Nam hai, một làm công nhân đường sắt trên ngược. Ngãi là út 19 tuổi đẹp gái nhất đội sản xuất lại làm bí thư chi đoàn. Đêm nay Ngãi lội ra bãi giữa gặp người con trai mà hai người phải lòng nhau từ độ đầu năm họp các bí thư trên huyện . Lúc chiều, Ngãi đã lội ra bãi vun luống cải củ sắp kì hoa trắng, chặt ù bó lá mía cho trâu rồi kín đáo ôm bó lá mía khô trải một bãi bằng cái chiếu giữa gò nổi. Cái đống lá mía thơm như mật tháng chạp. Ngãi dèm dẹp nó xuống cẩn thận như bàn tay mấy bà già được chọn rải chiếu cho đám cưới trong làng. Phía bãi mặt làng Đông dàn dạt những bãi cải lông. Hoa vàng lún phún. Ngãi cười buồn, cái bãi giữa bé tin hin mà hai làng, một bên trồng cải xanh, một bên trồng cải củ khiến vạt đất nổi cứ nổi lên hai nửa hoa vàng trắng. Ngãi cười mà khóe miệng kéo dài, mềm như lá mía héo gặp lửa đốt của trẻ chăn trâu. Anh ấy bảo mai tòng quân rồi. Hai đứa chả biết có gặp nhau nữa không, nghe nói đợt này đóng quân trên Lào Cai. Lào Cai thì Ngãi biết, mấy năm nay cứ độ tháng ba, cả làng đói, Ngãi phải đi lên tận Bảo Hà Trái Hút mót sắn. Khiếp tàu lên ngược đông thế, toàn những người đói đầu gối phải bò. Họ bò lên tàu lửa, tàu đông không lên nổi họ bám đủng đẳng ngoài cửa ngoài các móc toa, họ đánh đu với tử thần vì miếng ăn cho cả gia đình. 

Anh ấy sang. Người ướt. Anh lội bộ nước chỗ sâu nhất chỉ trên rốn. Ngãi bảo anh vắt quần cho đỡ ướt. Trải tấm áo mưa bé bằng cái nong lên lá mía khô anh nằm ngửa mặt nhìn trời khuya. Sâu hun hút là màn đêm, con đa đa kéc một tiếng, rồi im lặng. Ngãi cũng im lặng. Lúc ấy mới nghe sông thở. Mặt sông về đêm phập phồng, nước chảy xuôi làm nên cái tiếng như thở dài. Cứ phào, rồi phào, lại phào phào. Ban ngày không ai thấy tiếng thở dài của sông. Ban ngày sông quằn quại rộn rực bao nhiêu ban đêm sông trằn trọc suy tư bấy nhiêu. Hai đứa ôm lấy nhau, Ngãi muốn anh đỡ lạnh ôm miết lấy tấm thân anh đang ướt. Đang mùa đói hai cái thân người ướt dượt quấn vào nhau như truyền sang nhau hơi ấm của sự no cơm. Bồi bãi làng quê thật màu mỡ mà con người lại còm nhom, dù thế tạo hóa vẫn giúp loài người sản sinh năng lực đột ngột vô biên. Hai đứa ngừng lại để thở. Mặt nước dễ năm sáu trăm mét mới vào tới bờ mà ở bãi giữa Ngãi nghe thấy nhà ai vẫn giã côm cốp. Than thở nỉ non. Họ giã sắn khô làm bánh sắn ăn thay cơm. Chả ai trong bờ nghe thấy tiếng động gì ở ngoài bãi giữa, nhưng từ bãi giữa thì lại nghe rất rõ tiếng của hai bờ, nghe rất rõ tiếng dấm dứt của người mẹ nào đó trong đêm vắng, nghe rất rõ ông bố nào mắng con, nghe tiếng con chó ốm đói sủa mệt nhọc và nhìn thấy bập bùng bao nhiêu là đom đóm ven sông.

Đã hai năm nay Ngãi về làm dâu làng Đông. Thằng Giữa hơn một tuổi. Anh đóng quân trên Bảo Hà về phép 7 ngày cưới nhau rồi đi. Ngày cưới cái thai đã ba tháng. Cô dâu nở căng môi má ai cũng bảo cô dâu béo ra. Còn anh, anh biết đêm ở bãi giữa một bên là hoa cải vàng, một bên là hoa cải trắng, anh và Ngãi sẽ có con. Đêm cuối cùng bên nhau, anh dặn Ngãi đặt tên con là Giữa. Gái hay trai cũng là Giữa. Ngãi khóc cả đêm, đêm ấy nằm nghe nước sông Hồng bồi băng oàm oạp dưới chân nhà. Mùa nước to, bãi giữa chỉ còn toen hoẻn lơ phơ ngọn lau còn thì rau ngô chìm hết.

Tháng mười hai nước sông cạn. Nhà có mảnh rau ngoài bãi giữa, mẹ chồng bảo Ngãi ra cắt về muối dưa. Sương sớm trên sông còn như hơi nồi cơm sôi, Ngãi đã ra bãi. Con đa đa thấy người phành phạch bay vào chòm mía. Mỗi bước đi cát màu lún ấm bàn chân. Lâu lắm Ngãi lại nghe bãi giữa thở dưới chân mình. Mới năm trước Ngãi toàn cắt rau hoa trắng. Làng Ngãi bên Lâm toàn trồng cải củ hoa trắng. Lấy chồng về bên đông bây giờ Ngãi lại cắt toàn rau hoa vàng. Mẹ chồng bảo, hoa vàng nở tung quá thì để lại làm giống, rau chưa có hoa cũng đừng cắt vội chỉ cắt rau vừa lên hoa, múm vàng chưa nở tung ra muối dưa mới ngon. Sương tan, bãi giữa được chòm mía nổi cao lên xanh ngắt còn hai bên vệt xanh ấy là hoa trắng và hoa vàng. Cái bãi mu rùa nổi trên sông gọn ghẽ và màu sắc cũng gọn ghẽ đến lạnh lẽo, Ngãi chợt rùng mình. Con đa đa lại phạch phạch bay ra khỏi chòm mía.

Tin tức của anh vẫn về với Ngãi. Thư anh bảo anh ở gần sân bay Phong Quang. Anh gửi thư từ đấy. Từ ngày anh lên Hà Giang, Ngãi thấy lo lo. Chỉ biết anh đi đường sông Lô lên. Anh bảo hôm hành quân lên Hà Giang gần tới quê mình thì rẽ trái. Anh lại bảo anh thương con Giữa quá em ạ. Thế mà tháng sau Ngãi đẻ thằng Giữa. Ngãi vội viết thư lên chả biết anh nhận được không. Làng xã bây giờ đói ghê quá, cứ nghe đài báo nói rầm rĩ chuyện giá lương tiền, chuyện khủng hoảng kinh tế mà lo cho nồi cơm của nhà, lo cho anh trên biên giới. Ngày nào cũng nghe đài hát đôi mắt mang hình viên đạn, rồi nức nở nghe gửi em ở cuối sông Hồng. Thằng Giữa biết đi là lúc báo tử anh. Tháng 9 năm ấy nước vừa rút Ngãi ra bãi giữa làm đất rau. Chiều nắng thật vàng hai làng Lâm làng Đông nhiều người cặm cụi làm đất màu trên bãi đất chung. Đứa em họ bơi thuyền thúng chưa tới doi đất nó gào lên chị Ngãi ơi, về đi chị ơi, anh hi sinh trên Hà Giang rồi, ối chị ơi. Ngãi buông cuốc, mặt mũi tối sầm, cảm thấy nước sông chảy cuộn vòng, rồi thấy hai làng Lâm và làng Đông quay vù vù xung quanh cái gò nổi, nước sông đầy dềnh lên nước sông lại trụt xuống, sông thở phào phào cây cối củi khô củi mục đổ ập về khoảng đất nổi khiến bãi giữa tối mịt mù. Người của hai làng chạy ùa lại vây quanh. Ngãi nằm giữa bãi, Ngãi thấy có con đa đa ngật ngưỡng nhìn mình, Ngãi lại thấy anh lội hí hóp từ làng Đông sang với Ngãi, rồi Ngãi thấy quay cuồng là hai màu trắng vàng của hoa cải.

Bố Mẹ chồng mất rồi. Thằng Giữa học xong cấp 3 dưới huyện nhất định không thi đại học. Theo bạn lên Tuyên Quang Hà Giang làm xây dựng. Ngãi buồn, nỗi buồn cứa vào thịt từ hôm Ngãi ra bãi giữa làm đất rau. Ở chỗ gò nổi cao nhất nơi lâu lắm rồi Ngãi và anh lót ổ lá mía, nay cũng lại thấy một cái ổ lá be bét những vỏ bao thuốc lá và lon bia. Ngãi đi ra vạt đất trồng cải, cỏ mật phật phờ loáng nhoáng những vỏ bao cao su những quân bài vương vãi. Chợt nhớ hôm họp dân cư, ông phó chủ tịch xã nói về thanh niên làng đánh bạc ở bãi giữa rồi đọc tên những con nhà ai, nhà nào đã từng xóc đĩa giữa sông. 

Đã sang thu. Tràn mía bãi giữa cao ngút đầu xắp trổ cờ. Ngoài ven nước họ trồng toàn thứ cỏ ngọt xanh mướt mát. Cái giống cỏ mới này vài năm nay làng mới có. Có loại cỏ này đỡ khối công chăn trâu, chăn bò. Bãi giữa bây giờ xanh um tùm và cái lũy cỏ xanh chạy viền xung quanh khiến cho nó càng thêm bí hiểm. Năm nay tròn hai mươi năm anh mất, Ngãi trồng lạc ba tháng. Ngãi nhớ ngày anh về phép rồi lên Hà Giang đánh tàu. Ngãi và anh đi nhổ cỏ lạc. Nhìn những đốm hoa lạc như con hến màu vàng đang há miệng. Anh đố Ngãi hoa lạc hình con gì? Ngãi cười buồn buồn, anh đưa tay xoa bụng Ngãi vết cát khô loang lổ trên da bụng, tay anh ấm mơn man trên cái bụng lùm lùm, lúc ấy thằng Giữa mới là cái thai. Chiều nay đang ngồi lấy cái sén con con nhặt cỏ vừa sới tơi đất cho lạc có người e hèm sau lưng. Quay lại thấy anh Phó chủ tịch xã hai ống quần ướt đứng lom lom nhìn mình. Ngãi hỏi anh cũng ra bãi à? Phó chủ tịch từng là bạn của anh, ngày anh đi bộ đội lên Biên giới thì anh ta học trung cấp nông nghiệp tỉnh. Từ lâu rồi, bằng linh cảm đàn bà Ngãi biết anh này có vẻ thích mình. Nhưng cứ nhìn cái mái tóc ướt của anh ta và cặp mắt khi đối diện với phụ nữ hay nhìn tà âm là Ngãi thấy ghét. Ngãi vẫn ngồi nhặt cỏ, cổ áo trễ xuống, mồ hôi Ngãi chảy buồn buồn trên bầu ngực. Anh phó chủ tịch xã tiến lên đứng trước mặt. Bãi giữa vắng lặng, khói bếp chiều loang trên mặt sông cái mùi khói và mùi mồ hôi đàn bà hồi xuân khiến anh phó chủ tịch mạnh dạn hẳn lên. Anh hấp tấp, lâu lắm rồi tôi để ý em, thông cảm với em… hãy để tôi lo cho thằng Giữa. Rồi nhanh như mèo anh ôm chầm lấy Ngãi. Đúng lúc ấy anh hiện ra, anh đầm đìa máu và bãi giữa đầy hoa cải vàng rực. Màu vàng hoa cải lóa lên cùng với cái tát vào vị cán bộ xã đang kiểm tra an ninh bãi sông. Ngãi chạy ào ra sông. Nước cạn. Ngãi ào ào lội vào bờ, mấy con đa đa bay ré lên sà xuống chòm mía. Ngãi khua oàm oạp nước sông, nước ào lên mặt lên mồm lên ngực. Gò ngực rõ cao của Ngãi thấm phù sa vàng ươm, Ngãi thấy dễ chịu và chợt nhớ ra cái ngày thằng Giữa dứt khoát đòi rời làng đi làm ăn trên ngược. 

Ngãi vẫn ở ngôi nhà lá ven sông, vẫn làm rau bãi giữa vào mùa cạn. Gần ba mươi năm chứ ít đâu, ngực căng rồi chảy lép, mắt đã xệ thành nếp nhăn. Lạ thế Ngãi vẫn rạo rực khi nhìn bãi giữa trắng vàng mùa hoa cải. Chị cứ ở vậy, xây được mồ mả cho bố mẹ chồng rồi mới xây căn nhà của mẹ con mình. Căn nhà bốn chục mét vuông lợp pờ rô quay ra sông. Người ta xây nhà dựa lưng ra sông quay mặt vào đê. Ngãi thì làm ngược lại. Đêm nào cũng như đêm nào, tắt đèn rồi ngồi trong hiên, Ngãi nhìn ra bãi giữa, nghe hun hút gió và nhìn đom đóm bay chấp chới qua sông. Ngãi thấy thương đom đóm.

Chị Ngãi vẫn được hội CCB xã mời đến dự mỗi khi họ họp đồng ngũ. Hôm 12/7 là ngày giỗ các anh Vị Xuyên cũng là ngày anh mất họ tặng chị cuốn sách in những bài “ Hà Giang kí ức của chúng tôi và đồng đội “ Ai cũng bùi ngùi và hỏi han thân tình mẹ con chị. Chả bù lúc họ uống rượu họ tranh cãi nổ đom đóm mắt về trận này trận kia, họ cãi nhau trận này là của đơn vị tao rồi cao điểm bình độ kia của đơn vị mày nhức óc. Chị hỏi họ 685 với 722 là cái gì mà các anh cãi nhau ghê thế? Một anh giải thích rằng đó là một ngọn núi nó cao so với mặt biển là 685 mét, chúng tôi đánh nhau ở đó và rất nhiều anh chết trên cao điểm ấy chị ạ. Ra thế. Chị nghĩ cái bãi giữa chả cao hơn mặt nước sông là mấy, chả ai nhớ là phải. Chỉ mình chị nhớ thôi là đủ. Nhớ cho mình nhớ cho chồng mình vì nó là cao điểm của chị và người chồng đã hi sinh trên 685 Hà Giang. Bãi giữa với chị thiêng liêng thế, số ngày chị sống với chồng có vài chục còn thì cả đời chị sống và nhìn thấy bãi giữa, hết chìm rồi lại nổi. Đang trong cuộc liên hoan CCB Hà Giang mà chị miên man, chị hình dung ra mình đang đứng trên đê nhìn bãi giữa vào mùa xuân, cái dải đất hình bầu dục nổi u lên ở giữa màu xanh và xung quanh là viền hoa cải vàng, cải trắng … chị rùng mình sao nó giống cái vòng hoa trên đài liệt sĩ đến thế. Ngãi lại vẩn vơ nghĩ đông nghĩ tây. Họ bảo gái góa nghĩ nhiều bằng ba gái lành cũng là phải. Vừa làm mẹ ,làm bố ,làm con, làm chủ hộ lại phải ngoan với họ hàng nhà chồng, ngoan với cả những người mình coi khinh. Sao mà Ngãi thấy mình khổ thế.

Anh mất vài năm nỗi buồn còn đang mưng mủ trong ruột gan chị thì bãi giữa cũng bỗng dần biến mất. Họ bảo từ ngày có thủy điện sông Đà nên sông Hồng thay đổi bất thường giống như người hâm hâm dở dở. Thiên nhiên mà hâm dở thì thật là tai họa. Đã hai chục năm nay sông cạn, người ta không còn thấy những chuyến bè nứa bè tre trên ngược về xuôi. Sông quê cứ nhôm nhoam chỗ rộng chỗ hẹp và nông choèn choèn. Với chị mỗi sáng ra, tối vào ngó nhìn bãi giữa thấy như có thêm sức lực để vực dậy yêu thương, sống để nuôi con. Nay chỉ thấy dòng sông phẳng lặng rờn rờn những vẩy vàng của nắng quái mỗi chiều về, chị thèm được thấy thảm hoa cải mùa đông nửa trắng nửa vàng, thèm được sới tung luống phù sa âm ấm để vung hạt cải, thèm tiếng con đa đa vỗ cánh soàn soạt lúc sẩm chiều. Chị ngồi bên thềm nhìn về làng Lâm bên ngoại thầm thì với anh, bãi giữa chìm nghỉm vào nỗi buồn. Nhưng chỉ mươi năm sau bãi giữa lại xuất hiện. Một sáng chị mở cửa nhà, tháng ba hoa soan và chim ri ríu rít ngoài vườn . Chị không tin vào mắt mình, vệt sống trâu nâu non xuất hiện giữa dòng sông. Chị chạy nhào ra bờ sông dụi mắt, nó về rồi, bãi giữa về rồi, thế là anh lại về rồi ư? Thảo nào đêm qua em đổ mồ hôi như người sốt. Vài ngày sau bãi giữa lớn dần rồi nó lại nổi u cái gò trên sông nhớp nhớp phù sa và hàng trăm con cò con vạc bày à xuống lom dom kiếm mồi. Bãi giữa cứ tự nhiên mọc những lên những thứ rau dại, những lùm lau sậy muồng muồng cứ như ông trời ném hạt giống xuống bãi để nó ngồn ngộn thức dậy. Chỉ ba năm sau bãi giữa lại là bãi giữa như ngày xưa.

Một hôm thằng Giữa từ Hà Giang về. Nó mang cho mẹ một cây hoa. Cây này giống như hoa mò ở quê. Nó bảo đây là cây hoa gần chỗ mộ bố con. Ngãi hỏi, con gặp bố con rồi ư? Nó bảo vâng! Bố ở với các chú, ở tập thể mẹ ạ. Nó ít nói hơn ngày trước. Rồi một buổi tối nó nói. Con không đi làm xây dựng nữa, con về với mẹ, mẹ già rồi con làm ruộng nuôi mẹ thôi. Ngãi gặng sao thế con, con muốn làm công nhân thoát li cơ mà. Nó ngồi bó gối nhìn ra sông, lâu lắm nó nói khẽ với mẹ. Con gặp các chú cùng đơn vị bố, các chú đưa con vào vực oan hồn, các chú bảo cả tiểu đội bố bị hi sinh hết. Quân tàu đẩy tất cả xác xuống vực rồi đổ xăng đốt mùi mỡ khét nửa tháng chưa hết… Con và các bạn bố gọi hồn bố lên bố bảo con về ở bên mẹ đi, mẹ khổ lắm. Bố bảo cứ thấy bãi giữa nhô lên là ra mà làm rau cho mẹ. Bố lại bảo có gặp con gái làng Lâm thấy cô nào cuốc đất rau mà đứng thẳng lưng thì đừng lấy làm vợ. Cây hoa này là con lấy ở vực oan hồn đấy mẹ ạ.

Chị Ngãi ôm ngực nức lên. Ới Giữa ơi, con ơi. Ới anh ơi. Đã bao nhiêu năm nay từ năm 1985 đến giờ có đêm nào em không nhìn ra bãi giữa đâu anh ơi. Thì ra, anh đã từng nhìn dáng em làm đất trồng rau trên bãi sông Hồng từ khi em chưa hề biết anh ư hả anh ? 

Thằng Giữa ngồi im phăng phắc. 

Gió ngào ngạt từ sông vào căn nhà chỉ có hai mẹ con người vợ liệt sĩ đánh quân tàu. Thứ gió bãi giữa sông quê tôi thơm như mùi mật mía
2013